DIE DOOD VAN CHRISTOFFEL PETRUS PRETORIUS IN DIE HEILBRON KONSENTRASIEKAMP, 28 DESEMBER 1901.

Deur Emil Pretorius

[Transskripsie 1 van ‘n brief (in stukkies deurgevou) wat deur my vader, W.J.Pretorius 2 in 1973 op klankkasset gelees is. Hy het dit gekry van “Anna” (Scheepers) dogter van sy oudste suster, Johanna Maria Rautenbach. 3 Anna “kry dit tussen sus Hannie se goed”.]

Heilbron

December 31, 1901.

Den heer J J Pretorius 4

Lieve oom,

Hier neem ik de gelegenheid om uw onze treurige toestand te melden.

Wij hebben van oom een brief vandag ontvangt en was zeer verblijd.

Lieve oom, het is voor mij zeer zwaar maar ik moet uw schrijve dat uwe lieve zoon Christoffel 5 overleden is op den 28ste December net drie dagen voordat uw brief hier kwam. Ja hij stierf den morgen om zeven uur en mijn dierbare oudste zuster 6 de volgende nacht om twee uur.

(kolom 2).

O wat een vreezelijke verlies is het voor ons. En dat is niet al. Mijn jongste broertje en jongste zustertje 7 is twee maanden vantevore overleden aan de mazels.

Daar Christoffel aan de mazels gezond werd 8 en mijn lieve zuster ook en nu beide aan de koors overleden zijn.

Lieve oom, ik kan uw zeggen, onze huis is leedig. Ja dit is een zeer zware en verdrietige leven voor ons, maar wij willen stil zwijgen en zeggen: Wat de Heere doet is wel gedaan.

Ja, lieve oom, wij hebben in uw brief vernomen hoedat gij uwe lieve zoon aanmoedigt om te leeren en gehoorzaam te zijn. Maar dat was hij, ja, hij was een dierbare, zoete en gehoorzame kind. Ja ik kan oom het nooit zeggen hoe een bittere dag dat het voor mij was dien morgen toen hij overleden is. Ja toen mijn dierbare zuster op haar uiterste lag en ook dien nacht overleden is. Lieve Christoffel had een ziekbed van twaalf dagen in de hospitaal en mijn zuster slechts van vier dagen.

Lieve oom, die mazels was hier zeer straf. Hier zijn vele bekende vrienden en

(kolom 4)

familie dood, ja te veel om het uw te schrijf[ven].

Lieve oom, uwe moeder 9 is ook overleden op Klerksdorp en uwe oude vader Mouton 10 [is] hier op Heilbron dood.

Lieve oom, het zal voor uw een bittere dag wezen als uw den tijding ontvangt maar laat de Heere uwe Trooster wezen en Hij zal uw troosten.

Nu wil ik sluiten want ik ben te treurig om noch te schrijf[ven].

Zo heb veel groete van ons allen.

Zo blijf ik uw nooit vergetende neef,

G. J. Pretorius 11.

OPMERKINGS.

1
Dit is onmoontlik om die presiese spelling van die gelese teks af te lei. Ek het probeer om so na as moontlik aan die “Hollands” te bly. Dit is onbekend wat van die brief self geword het. EAC Pretorius, oudste seun van WJ Pretorius.
2 Willem Jacobus Pretorius, gebore op 23/11/1901 in die oorlog terwyl ouma gevlug en geskuil het. (b3c7d1e7f1g2h1i11; p399)
3 Tant Hannie se kode is: b3c7d1e7f1g2h1i1; p397.
4 My oupa Johannes Jacobus Pretorius, (b3c7d1e8f1g2h1; p397). Hy was ten tye van die brief waarskynlik krygsgevangene in Bermuda.
5 Christoffel Petrus Pretorius, *26/09/1885 (b3c7d1e8f1g2h1i3, p397), tweede oudste broer van my vader --- enigste van die kinders wat in 'n konsentrasiekamp beland het -- en die enigste wat in die ABO dood is. Quarta Pretorius het sy grafnommer verstrek. Dit is Blok B Ry 4 Nr 11 in Heilbron se Kampkerkhof.
6 Gawie se oudste suster was Anna Margritha (of Margaretha) geb Julie1886, (b3c7d1e8f1g11h5, p411). Haar sterfdatum is volgens die brief 29 Desember 1901.
7 Die jonger sussie en boetie was Cornelia Johanna van vyf jaar (b3c7d1e8f1g11h10) en Hendrik Lodewicus, twee jaar (h11, p412).
8 Volgens my vader is die sestienjarige Christoffel aangesit om grafte te grawe voordat hy behoorlik gesond was van die masels, met die gevolg dat dit oorgesit het in “swart masels”, die “koors” wat sy dood veroorsaak het.
9 Gezina Maria Mouton, *1937, + 27/08/1901, vrou van Petrus Johannes Pretorius (b3c7d1e8f1g2), oupa se vader.
10 Dit kan Gezina se vader, Jacobus Mouton, wees --- dus oupa se grootvader aan moederskant.
11 Gabriël Johannes Pretorius (b3c7d1e8f1g11h4, p409),*05/05/1884. Hy was ‘n jaar ouer as Christoffel, van wie se dood hy skryf. My oupa was sy neef, hoewel hy slegs ‘n jaar ouer as Gawie se pa was, wat in werklikheid oupa se jongste “oom” was. My vader noem die skrywer “Klein Gawie” en hy het waarskynlik gehelp met reëlings in die kamp.

 

Kodes uit: Pretorius, M E & Pretorius, A 1992. Pretorius oor drie eeue/ through three centuries:1600-1900. Ndabeni: Rustica-pers.

Pretorius, P J , 2001. Pretorius, ‘n familie-linie oor twee kontinente en drie eeue.