Die Pretoriusfamilie
Welkom
by die webtuiste van die Pretoriusfamilie.
Hierdie webblad is in Oktober 2023 opdateer en is nou tot verdere kennis gesluit vir verdere bywerkings. Die webblad bevat nou meer as 37,000 name, 14,000+ families en 2,100+ vanne.
Soos uit die keuselys hierbo afgelei sal kan word, beoog ons om op hierdie webtuiste:
- - artikels oor die familie, afkoms, interessanthede en nog meer te publiseer
- - fotos van Pretorius grafstene te verskaf
- - 'n lys van Pretoriusverwante boeke en cd's te verskaf
en laaste maar beslis nie die minste nie:
- - 'n familieregister/familieboom beskikbaar te stel
Pretorius - wie is ons en van waar Gehasi?
Bestaande navorsing het die oorsprong van die Pretoriusfamilie teruggetrek na die provinsie/staat Nedersakse in Duitsland. Die oudste voorouer wat ons tot dusver kan naspoor, is Wessel Schulte, wat in Schüttorf in die ryksgraafskap Bentheim, gewoon het. Schüttorf het reeds in 1295, 'n jaar voor Amsterdam, dorpstatus verkry. Dit was geleë streek wat gekenmerk was deur 'n gematigde klimaat, digte eikewoude en sandsteenbrûe. Schüttorf se ambagslui was ook georganiseerd in gildes - leerlooiers, skoenmakers en andere.
Kort voor die begin van die 17e eeu, in 1596, aanskou Wessel Schulte se seun Barend Wesselszoon die lewenslig. Nadat hy sy opleiding as skoenmaker voltooi het, het Barend Schüttorf verlaat en hom in Leiden gevestig, moontlik om sy skoenmakerskuns te bevorder.
Voordat daar verder uitgebrei word op die Schulte/Pretorius geskiedenis, moet daar eers 'n ietwat vertel word oor die oorsprong van vanne in die algemeen en dié van Pretorius in die besonder. Verskeie eeue gelede is vanne algemeen bepaal deur die beroepe of professies wat mense beoefen het (Baker/Bakker, Smit/Smith), die plekke waarvandan hulle afkomstig was of geologiese areas (van den Berg, van der Merwe) en patronieme (Wessels - kind van Wessel, Richardson).
In die geval van Pretorius het die oorsprong en betekenis te doen met eersgenoemde. Ons moet egter begin by 'n van wat nie eintlik lyk of dit verwant kan wees nie, naamlik die Duitse van Schulte. In Duits beteken die van "Skildwag". Toe bogenoemde Barend Wesselszoon Schulte na Leiden trek, het hy die Hollandse van Schout aangeneem. Schout beteken ook wag (soos in Rembrandt se "Nagwag" of "Schout by Nacht"), maar dit was ook die titel van die amptenaar wat aangestel is om administratiewe take te verrig en regstoepassing te verseker - soortgelyk aan die huidige magistraat. Barend en sy vrou Aaltje Jansdochter se seun Wessel (* Okt 1614) het in 1636 by die Universiteit van Leiden ingeskryf, waar hy teologie studeer en later as dominee kwalifiseer het. Die praktyk in daardie jare was om, wanneer die universiteit betree word, 'n mens se van te ver-Latyns. Die Latynse ekwivalent van "schout" is "praetor" en Wessel (ook soms na verwys as Wesselius) het die van Praetorius aangeneem, wat later Pretorius sou word.
Om terug te keer na die geskiedenis: Nadat hy sy studies voltooi het, neem Wessel 'n beroep aan na die Hervormde gemeente in Ouddorp op wat vandag as Goerree-Overflakkee bekend staan. Hy sou daar as predikant diens doen van 1639 tot 1653. Op 16 Junie 1641 word hy in Haarlem in die eg verbind met Josyntgen Claesdochter van Egmont. Hierdie egpaar het 3 seuns en sewe dogters gehad - een seun en vier dogters is te Ouddorp gebore en 2 seuns en drie dogters in Emmerik, waar Wessel die laaste jare van sy bediening verrig het.
Die stamvader Johannes Pretorius
Wessel en Josyntgen se oudste seun, Joannes (Johannes), word op 26 Oktober 1642 deur sy vader in die Hervormde Kerk in Ouddorp gedoop, op dieselfde dag dat die kerk se nuwe klok indiensgeneem word. Die doopinskrywing lees as volg: 
"Den 26 October: van mij gedoopt mijn eersgeboren zoon en hebbe die genoemt Joannes. Getuigen zijn geweest mij vader Barent Schout, mijn swager Laurentius Nicolay van Egmont en Meutie Geertruij Reiniersdochter huisvrouw van Cornelis Gom".
Johannes het ook aan die Leidse universiteit ingeskryf,maar verlaat die universiteit voor hy kwalifiseer. Hy tree in diens van die V.O.C., en op 17 Desember 1665 vertrek hy as soldaat op die 'Nuijtssenburgh" na die Kaap de Goede Hoop. Na 'n reis van sowat drie-en-'n-half maande arriveer die "Nuijtssenburgh" die middag van 1 April 1666 aan die Kaap. Die "Nuijtssenburgh" sit op 15 April haar reis na Batavië voort, maar Johannes was nie hierdie keer aan boord nie. In die monsterrolle van die offisiere, soldate en matrose wat op 15 Mei 1666 by die fort de Goede Hoop gestasioneer was, word "Johannes Pretorius van Goeree" aangegee as 'n adelbors, dit wil sê 'n seekadet.
Op Donderdag, 20 Mei 1666, het die Politieke Raad 'n besluit geneem oor die jaarlikse vervoer van voorrade na die eiland Mauritius. Die voorrade sou vergesel word deur 'n aantal soldate sou 'n 'tweede opperhof' - Dirck Jansz Smient - en garnisoenboekhouer - Jacob Granaet - asook Johannes Pretorius, wat as sekunde en sieketrooster diens sou verrig. Op 24 Junie 1666 het hulle aanboord gegaan maar eers op 27 Junie vertrek die 'Hoog Caspel' na Mauritius. 'n Volledige verslag oor Johannes se tydperk op Mauritius is hier te sien.
Op 9 Desember 1669 kom die skip 'Voerman' in Kaapstad aan. Aan boord is ook Johannes Pretorius, na meer as drie jaar se diens in Mauritius. Die Politieke Raad het Johannes aan die begin van 1670 in die pos van 'assistent' in die 'secretarij' aangestel. Hy sou later ook diens doen as Sekretaris van die Weeskamer. (In amptelike dokumente wat behoue gebly het, is sy handtekening nog duidelik te sien, met beide die ae-spelling asook die meer bekende spelling van sy van.)
Die stamvader van die Pretoriusfamilie in Suid-Afrika sterf op 30 April 1694.